Wywiad z OTOP: Jak zapobiegać kolizjom ptaków z przezroczystymi elementami?

Kolizje ptaków z przezroczystymi elementami budynków to poważny problem, który każdego roku prowadzi do śmierci milionów ptaków na całym świecie. W związku z rosnącą świadomością ekologiczną i potrzebą ochrony przyrody, postanowiliśmy porozmawiać z ekspertką z Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków (OTOP). Pani Monika Klimowicz-Kominowska podzieliła się z nami cennymi wskazówkami dotyczącymi tego, jak możemy zmniejszyć ryzyko tych tragicznych wypadków.

 

Weronika Grzegorczyk: Jakie są główne przyczyny kolizji ptaków z szybami w ogrodach zimowych?

Monika Klimowicz-Kominowska: Ptaki postrzegają świat inaczej niż ludzie. Wynika to przede wszystkim z odmiennej budowy ptasiego oka, innego odbierania bodźców i analizy obrazów. Dlatego też ptaki nie rozpoznają przezroczystych elementów architektury czy infrastruktury jako fizycznej bariery, widzą jedynie przestrzeń „na przestrzał”, w dodatku kolor szyby nie ma znaczenia. W przypadku idealnie czystych szyb takie sytuacje zdarzają się także ludziom, jednak my postrzegamy przestrzeń bardziej całościowo, widzimy zabrudzenia czy załamania powierzchni, a także – nauczeni doświadczeniem – przewidujemy obecność przezroczystej przeszkody. Poruszamy się także znacznie wolniej niż ptaki, więc i nasze obrażenia w przypadku ewentualnego spotkania z szybą nie są tak dramatyczne. Ptaki poruszają się z prędkością nawet kilkudziesięciu kilometrów na godzinę (są gatunki, które potrafią lecieć ponad 100 km/h, np. jerzyki, niektóre ptaki szponiaste), dlatego też zderzenie z przezroczystą powierzchnią najczęściej kończy się dla nich śmiercią.

Drugą przyczyną ptasich kolizji są odbicia krajobrazu w szybach. Ptaki nie rozumieją, że to tylko odbicie, za którym jest fizyczna bariera i traktują je jako kontynuację przestrzeni (np. drzew, krzewów czy nieba). W konkretnych warunkach oświetleniowych zwykła szyba staje się zwodniczym dla ptaków zwierciadłem (zwłaszcza w sytuacji zaciemnienia przestrzeni za nią, tak, jak ma to np. w naszych oknach w mieszkaniach). Zdarza się także, że w takiej odbijającej szybie ptak dostrzeże własne odbicie i potraktuje je jako rywala, którego należy zwalczyć (tylko sroka jako gatunek przeszła tzw. test lustra, czyli eksperyment polegający na zrozumieniu, że w lustrze widzi się własne odbicie, a nie innego osobnika).

Weronika Grzegorczyk: Czy istnieją konkretne gatunki ptaków, które są bardziej narażone na kolizje z szybami?

Monika Klimowicz-Kominowska: Lista gatunków ptaków, które poniosły śmierć lub obrażenia w wyniku kolizji z przezroczystymi powierzchniami jest ogromna. Giną w ten sposób nie tylko ptaki które zamieszkują naszą okolicę (np. ogród), ale także ptaki poszukujące miejsca do żerowania lub odpoczynku oraz ptaki migrujące. Każdy ptak, który przelatuje w pobliżu takiej powierzchni, jest narażony na kolizję z nią. Nie ma tu znaczenia jego wielkość czy częstość występowania w danym miejscu. Giną zarówno ptaki pospolite, jak i rzadkie.

Weronika Grzegorczyk: Jakie są najskuteczniejsze metody zapobiegania kolizjom ptaków z szybami? Czy istnieją specjalne rodzaje szkła lub powłok, które mogą pomóc zredukować liczbę kolizji?

Monika Klimowicz-Kominowska: Można jednak dość łatwo zapobiegać ptasim kolizjom z przeszklonymi powierzchniami. Wystarczą odpowiednie zabezpieczenia, które nanosi się albo na etapie produkcji szyby, albo później, już po jej montażu. O ile szyby z fabrycznymi zabezpieczeniami są jeszcze dość trudno osiągalne na rynku, to zabezpieczenia w postaci naklejek są łatwo dostępne i proste w zastosowaniu. Najpopularniejsze z nich to naklejki w postaci odpowiednio rozmieszczonych kropek lub pasków – poziomych bądź pionowych (naklejanych na zewnętrzną szybę okna – ważne!). To metoda, która minimalizuje ryzyko ptasich kolizji do raptem kilku procent. Jeśli chodzi o inne wzory – ogranicza nas tylko wyobraźnia oraz reguły dyktujące odpowiednią gęstość wzorów (im bardziej gęste, tym lepiej). Ciekawie zaprojektowane naklejki mogą być dodatkową ozdobą naszych okien. Wzory na przezroczyste powierzchnie można także nanosić specjalnymi farbami bądź poprzez szlifowanie. UWAGA, często spotykane naklejki w kształcie pojedynczych sylwetek ptaków szponiastych NIE DZIAŁAJĄ! Nie zapobiegają one w żaden sposób ptasim kolizjom.

Dość nowym pomysłem jest oklejanie okien folią UV, która dla nas jest niezauważalna, lecz doskonale widziana przez ptaki. Najlepszy efekt daje oklejenie paskami różnej szerokości, przecinających się pod różnym kątem. Ta metoda ma ok. 75 proc. skuteczności w zapobieganiu ptasim kolizjom.

Kolejną formą zabezpieczenia są konstrukcje zewnętrzne – żaluzje bądź ozdobne elementy np. w postaci ażurowych paneli, gęstych siatek (które dodatkowo mogą minimalizować efekt lustra). W internecie można znaleźć mnóstwo inspiracji (np. wpisując „bird safe building” lub podobne).

Weronika Grzegorczyk: Czy montaż siatek lub zasłon na zewnątrz ogrodów zimowych może być skutecznym rozwiązaniem?

Monika Klimowicz-Kominowska: Zasłony, firanki bądź rolety, które znajdują się po wewnętrznej stronie okna mogą nieco minimalizować ryzyko ptasich kolizji, lecz nie mają one takiej skuteczności jak np. naklejki. Co ciekawe – okna pokryte kurzem i innymi zabrudzeniami także są znacznie bezpieczniejsze dla ptaków niż te idealnie czyste.

Weronika Grzegorczyk: Czy odpowiednie oświetlenie może pomóc w zmniejszeniu ryzyka kolizji ptaków z szybami? Jeśli tak, jakie oświetlenie jest zalecane?

Monika Klimowicz-Kominowska: Jeśli chodzi o oświetlenie nocne – zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne – może ono wręcz zwiększać ryzyko kolizji. W przypadku ptaków przemieszczających się po zmierzchu często działa tzw. efekt latarni. Nocne oświetlenia budynków przyciągają je i często dezorientują, co może zakończyć się zderzeniem z szybą. Dotyczy to szczególnie wyższych budynków, ale każde nocne oświetlenie jest zagrożeniem dla ptaków. Warto więc je minimalizować, szczególnie w miejscach potencjalnie dla ptaków niebezpiecznych.

Weronika Grzegorczyk: Czy sadzenie określonych gatunków roślin może pomóc w zmniejszeniu ryzyka kolizji ptaków z szybami?

Monika Klimowicz-Kominowska: Jeśli chodzi o rośliny, które mogłyby zabezpieczyć ptaki przed kolizjami z szybami – musiałyby to być rośliny zajmujące w zasadzie całą przezroczystą powierzchnię, np. pnącza, gęste i wysokie krzewy, bardzo wysokie trawy. Natomiast rośliny znajdujące się we wnętrzu, za szyba, mogą zwiększać ryzyko kolizji (w przypadku, gdy szyby nie są zabezpieczone). To częsta pułapka szklanych wiat przystankowych, za którymi rosną drzewa lub krzewy. Ptaki, próbując dolecieć do roślin, nie zauważają szklanej przeszkody i rozbijają się o nią.

Weronika Grzegorczyk: Czy istnieją kampanie informacyjne lub materiały edukacyjne, które mogłyby być pomocne dla naszych klientów?

Monika Klimowicz-Kominowska: W internecie dostępne są liczne materiały na temat sposobów zabezpieczenia przezroczystych powierzchni tak, by były bezpieczne dla ptaków. Duże zasługi badawcze i edukacyjne w tym temacie ma wrocławska Fundacja „Szklane Pułapki”. Warto zajrzeć na stronę Fundacji szklanepulapki.pl – można tam znaleźć wiele artykułów i poradników. Szczególnie warta polecenia jest pozycja „Kolizje ptaków z transparentnymi powierzchniami. Kompendium wiedzy”, przygotowana przez naukowców i wolontariuszy Fundacji Szklane Pułapki. Można ją pobrać bezpłatnie pod adresem: https://szklanepulapki.pl/wp-content/uploads/2021/05/Kolizje-ptak%C3%B3w-z-transparentnymi-powierzchniami_WEB.pdf

Chcielibyśmy serdecznie podziękować Ogólnopolskiemu Towarzystwu Ochrony Ptaków (OTOP) oraz Pani Monice Klimowicz-Kominowskiej za poświęcony czas i cenne informacje, którymi podzieliła się z nami w wywiadzie. Wasza wiedza i zaangażowanie są nieocenione w naszych wspólnych wysiłkach na rzecz ochrony ptaków.